NJË VIT KUSHTUAR RRUZARËS SHEJTE

(Historia, teologjia, kremtimi dhe riforma e Rruzarës)

Rruzarja shejte ka qënë dhe mbetet një ndër lutjet më të perhapura dhe pothuajse më të dashura nga ana e besimtarve gjatë shekujve në traditen kishtare. Kjo lutje edhe pse nuk bënë pjesë në liturgjinë katolike, d.m.th. nuk është një akzion liturgjik, por më gjithë atë ajo është në harmoni të plotë më liturgjinë kishtare. Në popullin tonë shqiptar lutja e rruzares ka qënë karakteristikë e rëndsishme dhe devozioni ndaj Nënës sonë qiellore, nëpermjet lutjes se rruzares ka qënë i konsiderueshëm.

Më qellim që, lutja e rruzares te jetë sa më e kuptueshme deshiroj të ndaj këtë artikull në disa pjesë: pjesa historike, teologjike dhe mbi reformen e rruzares.

Historiku i shkurter i rruzares shëjte

Mbi gjenezën e rruzarës, lutje e dashtur ndaj shumë popujve dhe mbarë kishës katolike, nuk kemi studime të shumta dhe të posaqme. Manifestimi zyrtar i sh. Rruzare per herë të parë është paraqitur në encikliken e Papës sh. Piut V-të, të ashtu quajtur « consueverunt romani pontifices », e shpallur më 17.shtator 1569 që, sh. Rruzare e definon kështu: “Rruzarja e së Lumës Virgjëres Mari është një mënyr, një metodë lutje e devotshme ndaj Zotit, menyre e thjeshtë dhe e aferte per të gjithë, dhe ka per qëllim lavdërimin e Zojes së Bekuar, duke e perseritur, pershendetjen e ëngjëllit Gariel, pesëdhjet e pesë herë, sa aq janë edhe psalmet e Davidit, duke e vënë ne mes të çdo dhjetshe lutjen e Jezu Krishtit dhe eventualisht ndonjë meditim qe e illustron jetën e vete Jezu Krishtit”.

Evolvimi i kësaj lutje vjen në shekullin e XII, shekull në të cilin lutja e shejtes rruzare hynë, bënë pjesë në rendin e lutjeve siq janë besojma dhe Ati yn…por në këtë shekull gjëjmë vetem pjesen e parë te rruzares. Ndërsa pjesa e dytë shtohet vetem pas shekullit XIV. Ndërkaq dokumenti i parë qe dokumenton praktikimin e rruzares ne menyre strukturale ne mes lutjes numerike dhe meditimeve te shënjave apo mistereve e gjejmë në shekullin e XV, në rruzaren e Fra Domeniko nga Prusia.

Menyra e plote e rruzares së sotme vjen nga Fra Alano Dela Roche, domenikan (1428-1478). Duke ju falenderuar këtij të fundit ne kemi rruzaren te ndarë ne tri cikle meditimesh: Mishërimi i Krishtit ( shenjat e gëzimit), mundimet ( shenjat e mundimit), dhe lavdinë e Jezusit dhe te Marisë(shënjat e lumturisë), mbrenda secilit prej ketyre zgjedhen nga pesë epizode qe, i pergjigjen sot shenjave te rruzares. Prej ketij momenti kjo lutje filloj te quhet rruzarja e Marisë.

Sipas tradites thuhet qe themelues i rruzare ishte sh. Domeniku, por kjo nuk është akoma verifikuar nga studimet shkencore. Nuk kemi dyshime qe sh. Domeniku ka kontribuar shumë per perhapjen e kësaj lutje.

Lutjen apo rruzaren shejte tradita krishter e ka lidhur ngushte edhe me ndermjetsimin apo fitoren ndaj shumë armiqve te vet te jashtem gjat shekujve. Por duhet te jemi shumë të kujdesshem ne interpretimin e ketyre kategorive, sepse, shumica nuk janë të besueshme, por janë një lloj legjëndash, por më gjithë atë mbetet e verteta që, Kisha nëpermjet rruzarës ka fitue gjithëmonë hire, forcë, fuqi dhe bekime… Kjo forcë më së shumti qe evidente në Lepanto gjatë luftes ndermjet te krishterve dhe pushtuesve turko-otoman, me daten 07. tetor 1571. Pas fitores se krishtërëve, papa shën Piu i V-të më dokumentin “Salvatoris Domini”, më 15 mars 1572 themeloj per herë të parë festen liturgjike Zoja Rruzare që kremtohet më 07 tetor te çdo viti.

Domethënja teologjike e rruzares

Pse gjatë shekujve është propozuar gjithënjë e më shumë lutja e rruzarës shëjte? Pse devozioni ndaj Virgjëres Mari ka qënë dhe mbetet kaq i madh? Cilat janë arsyet që kjo lutje u propozohet shumë besimtareve dhe mbarë anëtareve te kishes shejte?

Menjëherë pergjegjia vjen ne menyre spontane:

· Ndermjetësimi dhe ndihma e Virgjërës Mari në raste te nevojes;

· Rruzarja ka qene nje “armë mbrojtjeje”, strehim per të krishtëret e lutja e shejtes rruzare ka qënë në një menyre “akt shpetimi”.

Ndersa ne kohet e fundit domëthenja teologjike e rruzares ka filluar të ndërroj kuptimin e saj ne kuptimin pozitiv të fjalës. Ka pothuaj më shumë një pamje kontemplative se sa në atë të ndermjtësimit. Ky fakt ka zgjuar interes të madh që nepermjet rruzares te meditohen misteret e jetës së Krishtit më qellim që besimtaret të arrijnë ne një bashkim të plotë më Të. Praktikimi i këtij devozioni ka bërë një hap kualitativ duke hyre ne një vij apo drejtim Kristo-centrik (Krishti ne qender te botes), dhe një drejtim biblik që është frymëzuar prej historisë së shelbimit.

Në vizionin teologjik, në te cilin vihet roli perkates i Virgjeres Mari, gjën orientim devozioni marjan duke i marr disa principe, tipare themelore teologjike, per te mujt sa më mirë te arsytohet, te motivohet lutja e shejtes rruzare: a) Predikimi dhe meditimi i shënjave të mishërimit si shpirt i rruzares; b) Ne shejten rruzare Maria paraqitet si Nënë e kishes; c) Në rruzare Maria dhe Jezusi janë te pandashëm.

Sigurisht që këtu do të ishte e nëvojshme te zhvillohen me gjërësisht këto tema, por tani qellimi yn nuk është qe te bejm nje traktat teologjik mbi rruzaren.

Viti 2003 kushtuar sh. Rruzare dhe riforma e saj

Në fillim të 25-vjetorit te zavendsit te Shën Pjetrit ne Sëlinë Shëjte, Papa Gjon Pali i dytë më 16 tetor lajmëroj riformen e rruzares dhe shpalli vitin qe shkon prej tetorit 2002 deri ne tetor 2003 vit dedikuar, kushtuar rruzares shejte.

Me këtë rast papa qete ne dritë edhe nje leter apostolike te titulluar “Rosarium Virginis Mariea”. Pikërisht ne këtë leter apostolike, papa zhvillon, shtjellon një riflektim, persiatje mbi lutjen e rruzares, per te thirrur, ftuar besimtaret ne meditimin e figures se Krishtit së bashku në shkollën e Nënes së shëjte që është Maria. Në këtë leter apostolike Papa na fton qe te zbulojm atë pasuri qe qendron ne rruzaren shejte dhe ta bejme ate si nje instrument valid per te na ndihmuar neve qe te meditojmë mbi misteret e krishtera.

Riforma e rruzares qendron ne shtesen e pese shenjave te drites, duke i skajuar këto se bashku me shenjat e gëzimit, te mundimit dhe te lumturise.

Menjëherë kemi te drejt te pyetemi: Per ç fare arsye shënjat e drites? Pergjegjen e gjejm nga vete fjalet e papes: “Jezusi është ai i cili paraqitet, deklarohet Biri i zgjedhur i Atit, ne pagezim ne lumin Jordan, shapll te verteten e mbreterise, e deshmon me vepra te veta, dhe kumton nevojat e kesaj mbreterie. Pikerisht ne vitet e jetes publike qe, misteri i Krishtit tregohet si mister i drites. Deri sa te jem ne bote, do te jam drita e botes (krh. Gn 9,5)“. Per kete arsye shenjat e drites jane te frymëzuara nga vete jeta publike e Krishtit; ja ti shohim cilat janë:

Pagëzimi ne Jordan
Dasma në Kanë
Shpallja, predikimi i mbretërisë
Shëndërrimi i Jezusit
Themelimi i Eukaristisë

Na vjen një pyetje tjeter: Ku ti vendosim shënjat e drites? Sipas asaj qe papa na tregon ne letera apostolike duhet recituar, lutur shenjat e drites diten e enjte, duke i zhvendosur shenjat e gezimit diten shtune, dite me karakter dhe domethenje te madhe kushtuar Marisë.

Ne letren e tij, papa definon rruzaren nje lutje kontemplative, ne te cilen kisha e ka vene shpresen gjithemonë e sidomos ne situata te veshtira. Por thirrja apo qellimi i kesa letre eshte që të lutemi per paqe ne botë dhe per familjet.

Shkruan papa. “ rruzarja na bene ndertimtar, dashamire te paqes, dhe per karakterstiken e sai dhe per insistimin e panderprer, na bene te mundshme te shhpresojme qe, edhe sot nje lufte aq e mundimshme dhe veshtire siq eshte ajo e paqes mund te fitohet”. Papa kete thirrje per paqe e bene duke u nisur nga nevojat konkrete dhe aktuale; duke kujtuar luftrat dhe ngjarjet e tmerrshme te kohes sone, por ne menyre te posaqme ai ben thirrje besimtarve te luten per paqen e Izraelit dhe të Palestines, tokës se shejt, tokes se Jezusit siq e quan ai.

Por mendoj qe ky apel duhet te gjej nje gadishmeri sidomos ne shpirtrat e besimtareve katolik te popullit shqiptar, te cilet e kan provuar, mjerisht, tmerrin e luftes. Separi te lusim qe paqa ne Kosovë te jete kostante dhe qendrueshme e pastaj qe kete paqe ta kete çdo njeri ne bote, sepse eshte e drejt e secilit te jetoj i lire dhe ne paqe.

Perveq thirrjes per tu lutur per paqe, papa fton qe te lutemi edhe per familjet tona. Thirrja eshte shume e qarte dhe vjen nga fakti qe çdo familje duhet te lut rruzaren me bijt dhe bijat e veta, duke i edukuar qysh nga femijeria. Ja fjalet e papes: “ Familja qe e lut rruzaren shejte i perngjan familjes se Nazaretit, e vene Jezusin ne qender te vemendjes dhe me te i ndan gjerat e mira dhe te veshtira…”. Ne Kosovë ndoshta nuk mund ta kuptojme aq lehte arsyen pse papa ka ftuar qe te lutemi per familjet, sepse ndoshta nuk jemi ne dijeni mbi gjendjen e fmiljeve ne evropen perendimore dhe ne vendet e industrializuara. Faliminderit Zotit neve ne Kosovë jemi ne gjendje te mire nga aspekt dhe gjendja familjare eshte ende e shendosh edhe pse shihen aty ketu disa perqamje, grindje apo ndarje familjare. Prandaj duke ju bashkangjitur thirrjes se flakte te Atit shejt, Papes Gjon Palit II-të ju ftoj qe, kete thirrje ta qojmë ne vend dhe mos te lejojm te shkon huç zeri i tij, por te mundohemi ta zbulojme, e ta vlersojme lutjen e rruzares shejte.

Po e perfundoj kete artikull duke i cituar edhe nje here fjalet e Papes: “ Merrne me shpres dhe besim rruzaren ne duart tuaja duke zbuluar ne te, nen ndikimin e shkrimit shejt, ne harmoni me liturgjine kishtare dhe duke e kontestalizuar ne jeten e perditshme”.

Neve na mbetet detyre qe ta vleresojm kete lutje si nje element i rritjes sonë shpirtrore dhe mjet apo instrument i rendesishem per t’ia besuar Nenes sonë qiellore te gjitha trgjedite e botes dhe nevojat tona.

Jeton Thaqi,

student i teologjisë

U botua vitin e kaluar ne revisten: “Bashkesia e jone” e françeskaneve Gjakove